Διαφορετικότητα

Σε οικογένειες που υπάρχει  ένα παιδί με κάποια ιδιαιτερότητα είναι δύσκολο για τους γονείς να εξηγήσουν αυτήν τη διαφορετικότητα στα αδέλφια αλλά και στο ίδιο το παιδί.

Υπάρχουν περιπτώσεις  που τα αδέλφια χωρίς ιδιαιτερότητες θα παραπονεθούν γιατί λαμβάνουν λιγότερη προσοχή από τους γονείς τους. Είναι γεγονός ότι τα παιδιά με δυσκολίες συνήθως παρακολουθούν χρονοβόρα και πολυέξοδα θεραπευτικά προγράμματα ειδικής αγωγής. Αυτό από μόνο του μπορεί να εκλαμβάνεται ως ιδιαίτερη προτίμηση ή προσοχή.  Άλλες φορές οι γονείς αναθέτουν το ρόλο του «υπεύθυνου» ή του «βοηθού», στο παιδί χωρίς δυσκολίες. Αυτό είναι κάτι που μπορεί να είναι πρακτικό ίσως και αναγκαίο, αλλά θα πρέπει και το ίδιο το παιδί να θέλει και να αποδέχεται με χαρά έναν τέτοιο ρόλο. Είναι επίσης σημαντικό να έχουν αναπτυχθεί σχέσεις αλληλοσεβασμού στην οικογένεια και το κάθε μέλος της να νιώθει ότι έχει τη στήριξη των υπολοίπων.

Για να δώσουμε στα παιδιά να καταλάβουν και να αποδεχτούν τη διαφορετικότητα, πρέπει πρώτα να δουν ότι και εμείς οι ίδιοι την έχουμε καταλάβει και αποδεχτεί ως ένα κομμάτι της πραγματικότητας. Το ό,τι κάποια χαρακτηριστικά είναι επιθυμητά, αποδεκτά, ή καλύτερα από κάποια άλλα, έχει να κάνει τόσο με την κοινωνία όσο και τις συνθήκες στις οποίες βρισκόμαστε. Το κάθε παιδί είτε ανήκει στο μέσο όρο, είτε διαφέρει με οποιοδήποτε τρόπο, αποτελεί ένα σύνολο. Η διάγνωση βασίζεται σε κάποια χαρακτηριστικά ενός παιδιού και δεν θα έπρεπε να χαρακτηρίζει το παιδί ως σύνολο. Τα παιδιά με την ίδια διάγνωση δεν είναι ποτέ όλα ίδια.

Πολλές φορές η διαφορετικότητα δημιουργεί αισθήματα ανασφάλειας, αφού σχεδόν πάντα συνοδεύεται από διαφορετική αντιμετώπιση. Τα παιδιά θέλουν να νιώθουν ότι ανήκουν σε μια ομάδα και αντιδρούν όταν δεν υπάρχει ομοιομορφία. Πρέπει λοιπόν να περάσει το μήνυμα ότι όλοι έχουν στοιχεία που τους διαφοροποιούν, αλλά και στοιχεία που τους κάνουν ίσους και όχι ίδιους. Όλοι έχουν δικαιώματα, ιδιαιτερότητες, ταλέντα αλλά και δυσκολίες. Όλοι χρειάζονται προσοχή ή θα χρειαστούν βοήθεια κάποια στιγμή σε διαφορετικό τομέα ο καθένας. Η σωστή αντιμετώπιση στη διαφορετικότητα δεν είναι η ίδια αντιμετώπιση προς όλους, αλλά η ίση αντιμετώπιση!

Εκτός από τη διαχείριση της διαφορετικότητας στην οικογένεια, υπάρχει και το θέμα της διαφορετικότητας στο σχολείο. Πολύ συχνά πλέον στα σχολεία φοιτούν παιδιά με διάφορες δυσκολίες. Υπάρχουν βέβαια και ειδικά σχολεία, όμως αυτά συνήθως απευθύνονται σε παιδιά με σοβαρές δυσκολίες. Τα τελευταία χρόνια συναντάμε όλο και συχνότερα παιδιά που ενώ ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού, είναι παιδιά υψηλής λειτουργικότητας που δεν χρειάζεται να φοιτήσουν σε ειδικές δομές. Ο αυτισμός είναι μια λέξη που άδικα τρομάζει πολλούς γονείς. Τα παιδιά με αυτή τη διάγνωση είναι τελείως διαφορετικά μεταξύ τους και μπορεί να έχουν από μια μικρή δυσκολία στην κοινωνική επαφή, μέχρι πιο σοβαρές δυσκολίες στη συμπεριφορά. Παιδιά ευαίσθητα, που αντιλαμβάνονται και σκέφτονται διαφορετικά από τους συνομήλικούς τους, αντιμετωπίζουν τους γύρω τους με αφοπλιστική ειλικρίνεια και κάποιες φορές έχουν πολλές δυνατότητες και σπάνιες ικανότητες. Είναι παιδιά που τις περισσότερες φορές ανήκουν στο χώρο του κανονικού σχολείου, έστω και αν μπορεί να χρειαστούν μια επιπλέον βοήθεια (παράλληλη τάξη/ στήριξη ή τάξη ένταξης). Δυστυχώς όμως καλούνται να προσαρμοστούν σε ένα σχολικό περιβάλλον που δεν είναι απαραίτητα δημιουργικό, αλλά αντίθετα είναι κάποιες φορές βαρετό, χαοτικό ή ακόμα και εχθρικό. Μπορεί να στοχοποιηθούν από τους συμμαθητές τους ή και τους άλλους γονείς, οπότε είναι πολύ σημαντικό να υπάρχουν εκπαιδευτικοί με σωστή κατάρτιση στον αυτισμό και θετική αντιμετώπιση ως προς την ένταξη των παιδιών αυτών.
https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/dialogoi/article/view/11965

Πολλοί γονείς παιδιών χωρίς δυσκολίες αναρωτιούνται αν είναι καλό να υπάρχουν παιδιά με ιδιαιτερότητες στην τάξη. Σίγουρα έχουν γίνει αρκετές έρευνες για το εάν η ένταξη στο σχολείο βοηθάει τα παιδιά με δυσκολίες και οι απόψεις είναι θετικές.

Αυτό όμως που ίσως οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν είναι ότι και τα παιδιά που δεν αντιμετωπίζουν κάποια δυσκολία μπορούν να ωφεληθούν από αυτήν τη συνύπαρξη. Φαίνεται ότι υπάρχουν σημαντικά οφέλη για τα παιδιά χωρίς δυσκολίες, χωρίς να επηρεάζεται η ποιότητα της εκπαίδευσης που τους παρέχεται.

Μέσα από τη συνύπαρξη τα παιδιά που δεν αντιμετωπίζουν δυσκολίες μπορούν να μάθουν:

• να αποδέχονται τους άλλους

• να νιώθουν άνετα ανάμεσα σε διαφορετικούς ανθρώπους

• να μην κρίνουν επιφανειακά

• να μην απορρίπτουν κάτι μόνο και μόνο γιατί δυσκολεύονται να το καταλάβουν

• να παίρνουν ικανοποίηση από το γεγονός ότι μπορούν να βοηθήσουν κάποιον άλλο

• να έχουν περισσότερη επιμονή και υπομονή

Οι γονείς θα ήταν καλό να ενθαρρύνουν την επαφή με καινούργια ερεθίσματα και διαφορετικούς ανθρώπους από πολύ νωρίς, από την παιδική χαρά και τον παιδότοπο. Η σωστή αντιμετώπιση, η αποδοχή και η κατανόηση της διαφορετικότητας είναι πολύ σημαντική για όλους. Ένα μεγάλο μέρος του ταξιδιού της ζωής είναι να μπορέσει κάποιος να μάθει νέες πτυχές του εαυτού του ακολουθώντας κάποια λιγότερο ταξιδεμένα μονοπάτια.

Η διαφορετικότητα μέσα από δραστηριότητες για το σπίτι ή το νηπιαγωγείο

Όταν έχουμε να κάνουμε με μικρά παιδιά καλό είναι να θυμόμαστε ότι μαθαίνουν ευκολότερα μέσα από το παιχνίδι και τη δράση. Μπορούμε να ξεκινήσουμε με απλές δραστηριότητες:

-Οργανώνουμε παιχνίδια στα οποία όλοι είναι ισότιμοι, ή βρίσκουμε ακόμα και δραστηριότητες στις οποίες θα υπερτερεί το παιδί με τη δυσκολία. 

-Τυπώνουμε φωτογραφίες από τα πρόσωπα των παιδιών και τις κόβουμε στη μέση κάθετα, δείχνοντάς τους τις διαφορές ανάμεσα στα δύο μισά του προσώπου, έτσι ώστε να δουν ότι ακόμα και εμείς οι ίδιοι έχουμε διαφορές.

-Υπάρχουν και ιστορίες που μπορούμε να φτιάξουμε αλλά και να διαβάσουμε γνωστά παραμύθια (όπως ο Ρούντολφ το ελαφάκι που δείχνει πόσο χρήσιμη μπορεί να είναι η διαφορετικότητα).

-Συζητάμε για  τις διαφορές αλλά και για τις ομοιότητες των παιδιών μεταξύ τους: από ποιο γράμμα που αρχίζει το όνομά τους, αν τους αρέσουν τα φρούτα ή τα λαχανικά, τι χρώμα έχουν τα μάτια τους κλπ.

-Βρίσκουμε κάποια θετικά αλλά και αρνητικά χαρακτηριστικά για κάθε παιδί και συζητάμε για το πώς νιώθουμε όταν μας σχολιάζουν αρνητικά και πώς όταν μας σχολιάζουν θετικά. Προσέχουμε εδώ να μη χρησιμοποιούμε ταμπέλες (έξυπνος, όμορφος, χοντρός), αλλά να εστιάσουμε σε συναισθήματα και δυνατότητες (τραγουδάει ωραία, είναι ευγενικός, είναι απρόσεκτος).

-Σε μια εκδρομή ή βόλτα στη φύση δοκιμάζουμε να δείξουμε πόσο διαφορετικά και όμορφα είναι τα αγριολούλουδα, τα πουλιά, τα δέντρα ή τα σύννεφα χωρίς όμως να είναι όμοια μεταξύ τους.